Władza rodzicielska i opieka nad dzieckiem po rozwodzie

Rozwód to rewolucja w życiu rodziny, zwłaszcza dla małoletnich dzieci, które często stają się kartą przetargową w konflikcie rodziców. Dlatego dzisiaj chciałabym powiedzieć kilka słów na temat tego, jak wygląda władza rodzicielska i opieka nad dzieckiem po rozwodzie. Z tego artykułu dowiedzą się Państwo:

• Jak uregulować kontakty z dzieckiem po rozwodzie?
• Czym jest opieka naprzemienna?
• Czy dziecko może zdecydować, z kim zostać przy rozwodzie?
• Czym jest porozumienie rodzicielskie i jak je przygotować?

Jak uregulować kontakty z dzieckiem po rozwodzie?

O tym, komu przypadnie opieka nad dzieckiem po rozwodzie decyduje sąd w toku postępowania rozwodowego. Na wniosek współmałżonków sąd decyduje także o tym, jak będą wyglądać kontakty z dzieckiem tego z rodziców, który nie sprawuje nad nim stałej opieki. Nie jest to obligatoryjne, jeśli rodzice sami ustalą między sobą częstotliwość kontaktów, zazwyczaj jednak w sytuacji, w której emocje po rozstaniu wciąż są silne, regulacja odgórna bywa konieczna.  

Rodzic ma nie tylko prawo, ale także obowiązek utrzymywania kontaktów z dzieckiem i były współmałżonek nie może tych kontaktów zabraniać ani utrudniać - mówimy tu oczywiście o sytuacji, w której oboje rodzice posiadają pełnię praw rodzicielskich. 

Ustalenie kontaktów z dzieckiem odbywa się na wniosek rodziców. Jeśli wnioski obydwu stron są ze sobą sprzeczne, sąd wydaje decyzję na podstawie przesłuchań stron, świadków i materiału dowodowego. Podczas wydawania wyroku sąd kieruje się dobrem dziecka.

Wniosek o uregulowanie kontaktów z dzieckiem powinien zawierać w sobie konkretny plan - z jaką częstotliwością rodzic ma widywać się z dzieckiem (np. co drugi weekend), w jaki sposób ma odbywać się przekazanie dziecka, jak ma wyglądać opieka nad dzieckiem podczas wakacji, świąt i ferii.

Opieka naprzemienna

Opieka naprzemienna wydaje się być rozwiązaniem najbardziej sprawiedliwym dla rodziców, którzy po równo dzielą swoje obowiązki i spędzają z dzieckiem tyle samo czasu. Jest to jednak rozwiązanie dla rodziców, którzy pozostają ze sobą przynajmniej w poprawnych stosunkach. Nie sprawdzi się ona, jeśli rodzice są skonfliktowani, wymaga bowiem częstych interakcji, spotkań, wspólnych ustaleń.

Żeby sąd mógł orzec o opiece naprzemiennej, oboje rodzice muszą posiadać pełnię praw rodzicielskich. Ten rodzaj opieki polega na równym podziale opieki nad dzieckiem - w praktyce oznacza to, że dziecko taką samą część czasu spędza naprzemiennie pod opieką każdego z rodziców w cyklach np. 1-2 tygodniowych. Dlatego właśnie opieka naprzemienna w praktyce możliwa jest tylko w sytuacji, w której rodzice mieszkają na tyle blisko siebie, że zmiana miejsca pobytu dziecka nie stanowi problemu.

Nie ma konkretnych przepisów, które regulują zasady opieki naprzemiennej. Sąd orzeka ją kierując się po prostu dobrem dziecka i robi to na wniosek rodziców. 

Rozstrzygnięcie o istotnych sprawach dziecka, co to takiego?

Wg art. 97 § 2 k.r.o o istotnych sprawach dziecka rodzice decydują wspólnie, a jeśli brak między nimi zgody, decyzję podejmuje sąd rodzinny. Czym jednak są “istotne sprawy dziecka”? Pojęcie to jest dość szerokie, praktyka stosowania tego artykułu pozwala jednak wyróżnić konkretne kwestie, których on dotyczy. Są to np.:

• zmiana imienia i nazwiska dziecka
• zmiana miejsca stałego pobytu dziecka
• wybór szkoły
• wybór sposobu leczenia
• zmiana obywatelstwa
• wyjazd za granicę (na stałe albo na określony okres czasu)
• posiadanie paszportu lub dowodu osobistego

Jeśli rodzice nie są zgodni co do tego typu spraw, ich rozstrzygnięcie ma miejsce w sądzie. Sprawa jest rozstrzygana w trybie nieprocesowym, a wniosek może złożyć każdy z rodziców. Wniosek należy złożyć w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich Sądu Rejonowego właściwego dla miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy postępowanie (dziecka). Opłata za złożenie wniosku wynosi 100 zł.

Czym jest porozumienie rodzicielskie?

Porozumienie rodzicielskie jest fakultatywnym, wspólnym ustaleniem współmałżonków dotyczącym tego, jak rozwiążą oni najważniejsze kwestie opieki nad dzieckiem. Zasady zawarcia takiego porozumienia reguluje art. 58 k.r.o. W jego treści powinny znaleźć się wszystkie kluczowe ustalenia, jakie rodzice podejmują jeszcze przed orzeczeniem rozwodu, m.in:

• miejsce zamieszkania dziecka
• kontakty dziecka z rodzicem i pozostałymi członkami rodziny
• podział wydatków na dziecko i oszacowanie miesięcznych kosztów jego utrzymania
• kwestie medyczne: badania, szczepienia, leczenie dziecka
• kwestie edukacyjne np. wybór szkoły czy zajęć pozalekcyjnych

Im bardziej szczegółowe porozumienie, tym lepiej zapobiega ewentualnym sporom i niedopowiedzenia w przyszłości.

Porozumienie należy przygotować w 3 kopiach: dla sądu i po jednej dla każdej ze stron. Jeśli pomimo ogólnej zgody między współmałżonkami wciąż występują kwestie sporne, mogą oni udać się na mediacje. Nie ma wzoru według którego należy spisać porozumienie, może mieć ono dowolną formę - od krótkiego dokumentu po szczegółową listę ustaleń. Sąd ma obowiązek uwzględnić porozumienie rodzicielskie, o ile jest ono zgodne z dobrem dziecka.

Czy dziecko może zadecydować z kim zamieszka po rozwodzie?

Według obiegowej opinii, dziecko po 13 roku życia może zdecydować, z którym z rodziców zamieszka po rozwodzie. Nie jest to jednak prawdą. Dziecko nie może zdecydować, z kim zamieszka po rozwodzie. To sąd rozstrzyga wszystkie kwestie dotyczące zamieszkania dziecka i kontaktów z dzieckiem. Robi to na wniosek współmałżonków, uwzględniając ich ustalenia, o ile są one zgodne z dobrem dziecka. Jeśli ustaleń brak - rozstrzyga spór.

Nie oznacza to jednak, że zdanie dziecka w ogóle się w tej kwestii nie liczy. W kodeksu postępowania cywilnego dziecko ma prawo wyrazić swoje poglądy przed sądem we wszystkich sprawach, które go dotyczą.

Rozmowa sędziego z dzieckiem jest prowadzona poza salą rozpraw i musi być dostosowana do jego wieku, a także prowadzona tak, by nie sugerować mu odpowiedzi, a uzyskać jak najwięcej informacji. Sąd uwzględniając zdanie dziecka, bierze pod uwagę jego możliwości intelektualne i stopień rozwoju. 

W tak delikatnych sprawach warto jest przed rozwodem skontaktować się z prawnikiem, który pomoże w formalnościach, a także wesprze przy wyborze najlepszych rozwiązań. Jeśli szukają państwo prawnika od rozwodów we Wrocławiu, zapraszam do kontaktu.