Prawo do odmowy zeznań i odpowiedzi na pytanie w procedurze cywilnej
Jednym z kluczowych środków dowodowych w postępowaniu cywilnym są zeznania świadków i stron postępowania. Osoba wezwana w charakterze świadka, jest obowiązana zgłosić się na wezwanie do sądu i złożyć zeznania. Zacznijmy od wyjaśnienia, na czym polega prawo do odmowy zeznań i odpowiedzi na pytania.
W tym artykule przeczytasz:
- Jak wygląda prawo do odmowy zeznań
Prawo do odmowy zeznań lub odpowiedzi
Prawo do odmowy zeznań lub odpowiedzi występuje w dwóch przypadkach:
- gdy świadek zobowiązany jest do zachowania tajemnicy państwowej, służbowej, zawodowej (możliwe jest zwolnienie z tego obowiązku). Chroni on dobro prawne, które jest nadrzędnej wartości nad naruszonym przez wykroczenie dobrem prawnym,
- gdy osoby najbliższe chronią dobra rodzinnego, aby nikt z członków rodziny nie musiał zeznawać przeciwko swoim bliskim.
Zgodnie z kodeksem postępowania cywilnego, świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub jego bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej.
Co do zasady nikt nie ma prawa odmówić zeznań w charakterze świadka, oprócz przewidzianych w kodeksie wyjątków, które są objęte katalogiem zamkniętym, znajdującym się w art. 261 §1 kpc. Odmówić składania zeznań ma prawo małżonek strony, wstępni, zstępni, rodzeństwo strony, powinowaci pierwszego stopnia oraz również osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli. Ważne jest, że prawo do odmowy zeznań nie będzie dotyczyło narzeczeństwa czy konkubentów.
Jeśli chcielibyśmy skorzystać z tego uprawnienia, powinniśmy złożyć stosowne oświadczenie o skorzystanie z prawa odmowy zeznań. Możemy to uczynić na piśmie jak również ustnie do protokołu, najpóźniej jednak w trakcie składania zeznań. Świadek nie musi wskazywać powodu, dlaczego chce skorzystać z prawa do odmowy zeznań. Należy jednak pamiętać, że odmowa zeznań nie jest dopuszczalna w sprawach o prawa stanu, z wyjątkiem spraw o rozwód. Wyjątek stanowi również art. 662 kpc, który mówi o tym, że świadkowie testamentu ustnego nie mogą odmówić zeznań ani odpowiedzi na pytania.
Odmowa zeznań - Adwokat Wrocław
Osoby chroniące tajemnicy państwowej z odmowy zeznań może zwolnić jedynie uprawniony organ przełożony. Jeśli mamy do czynienia z tajemnicą służbową lub zawodową to od tego obowiązku może zwolnić sąd.
Jednakże w zakresie zwalniania od tajemnicy służbowej, zawodowej występują wyjątki: radca prawny, adwokat, lekarz, dziennikarz – nie mogą być od niej zwolnieni przez sąd w sprawie o wykroczenie.
Prawo do odmowy odpowiedzi na pytanie zostało uregulowane w art. 261 §2 kpc. Odnosi się do okoliczności dotyczących świadka lub jego osób bliskich, które zostały wymienione enumeratywnie w §1 wspominanego artykułu. Trzeba tutaj zauważyć różnicę pomiędzy odmową zeznań, a odmową odpowiedzi na poszczególne pytanie. To pierwsze odnosi się do całości wiedzy i informacji jakie posiada świadek i nie musi on odpowiadać na żadne pytania. Natomiast odmowa odpowiedzi na pytanie jest możliwa po właściwym uzasadnieniu takiej odmowy i odnosi się tylko do konkretnych pytań spełniających przesłanki ustawowe. Z przywileju odmowy odpowiedzi na zadane pytanie może skorzystać także duchowny co do okoliczności poznanych przy spowiedzi.
Zgodnie z art. 266 §1 kpc,,, Przed przesłuchaniem świadka uprzedza się go o prawie odmowy zeznań i odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywych zeznań’’. Odpowiedzialność karna za fałszywe zeznania została uregulowana w art. 233 kk. W przypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa świadka, sąd będzie mógł na niego nałożyć grzywnę nawet do 3.000 tys. zł. Po ustanowieniu kary finansowej, sąd może świadka wezwać ponownie, a w razie jego ponownego niestawiennictwa, skazać powtórnie na grzywnę lub zarządzić przymusowe sprowadzenie.
Warto nadto wspomnieć, że oprócz powyżej omawianych sytuacji, w świetle art. 259 kpc, świadkami nie mogą być:
- osoby niezdolne do spostrzegania lub komunikowania swych spostrzeżeń;
- wojskowi i urzędnicy niezwolnieni od zachowania tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli ,,zastrzeżone’’ lub ,,poufne’ oraz osoby zobowiązane do zachowania tajemnicy Prokuratorii Generalne RP, jeżeli ich zeznanie miałoby być połączone z jej naruszeniem;
- przedstawiciele ustawowi stron oraz osoby, które mogą być przesłuchane w charakterze strony jako organy osoby prawnej lub innej organizacji mającej zdolność sądową;
- współuczestnicy jednolici.
Kancelaria Adwokacka Wrocław
Współczesny świat prawa staje przed coraz to nowymi wyzwaniami, szczególnie w obszarze konfliktów prawnych dotykających intymne sfery życia ludzi. W tym kontekście, rola specjalistycznych kancelarii prawnych, które oferują nie tylko wsparcie prawne, ale również empatię i zrozumienie, jest kluczowa.