Testamenty szczególne

Testament jest jedną z najpopularniejszych form rozrządzenia swoim majątkiem na wypadek śmierci i ma przedstawiać ostatnią wolę spadkodawcy. Kodeks Cywilny rozróżnia dwa typy testamentów – testamenty zwykłe i testamenty szczególne. Co do zasady spadkodawca powinien wybrać formę zwykłą testamentu, forma szczególna wymaga zaistnienia wyjątkowych okoliczności. 

W tym artykule przeczytasz:

• Czym jest testament szczególny?
• Jakie są rodzaje i formy testamentów szczególnych
• Jakie są różnice i podobieństwa między testamentem zwykłym a szczególnym?

Czym jest testament szczególny?

Testament szczególny to forma testamentu, która jak sama nazwa wskazuje, zawsze wymaga zaistnienia specjalnych okoliczności. Sporządzenie testamentu w tych szczególnych okolicznościach jest możliwe w sytuacji, gdy zachowanie formy zwykłej testamentu jest niemożliwe lub w znacznym stopniu utrudnione. Testament ten można sporządzić w sytuacjach nadzwyczajnych, takich jak niebezpieczeństwo życia, podróż morska lub powietrzna. Testamenty szczególne umożliwiają spadkodawcy szybkie i skuteczne wyrażenie swojej ostatniej woli. Należy jednak pamiętać, że jeśli nie zaistniały wyjątkowe okoliczności, które uzasadniały sporządzenie tej formy testamentu to będzie on nieważny i nie będzie on wywoływał skutków prawnych. 

Jakie są rodzaje testamentów szczególnych?

Kodeks cywilny wyróżnia tutaj 3 rodzaje testamentów szczególnych:

• Testament ustny – jest to najważniejszy z testamentów szczególnych, najczęstszą okolicznością, która uzasadnia ten rodzaj, jest rychła śmierć spadkodawcy. Kolejną okolicznością jest brak możliwości zachowania formy zwykłej. To na przykład brak umiejętności pisania lub brak dostępności notariusza. Najczęściej te testamenty dotyczą więc włąsnie rychłej śmierci. Testament ustny polega na złożeniu ustnego oświadczenia ostatniej woli w obecności 3 świadków. Świadkowie muszą być świadomi i rozumieć to, o czym mówi spadkodawca. Problemem tego rodzaju testamentu może być sytuacja, w której pod wpływam szoku lub innych czynników świadek zapomni, zmieni lub przekształci ostatnią wolę spadkodawcy. Są dwie możliwości stwierdzenia czy ten testament będzie ważny. Pierwsza możliwość obejmuje spisanie przez świadków protokołu z podaniem miejsca złożenia oświadczenia woli, podpisami i wszystkimi innymi ważnymi informacjami. Drugą jest złożenie zeznań przed sądem przez świadków. Przesłuchując świadków, sąd będzie pytał o wszystkie okoliczności i informacji, w celu wyłapania każdej nieścisłość, która mogłaby świadczyć o nieważności testamentu.
• Testament podróżny – jest to rodzaj testamentu bardzo zbliżony do testamentu ustnego. Stosowany jest podczas podróży na polskim statku morskim lub powietrznym. Sporządza się przed dowódcą statku lub jego zastępcą w obecności dwóch świadków. Dowódca statku lub jego zastępca spisuje ostatnią wolę spadkodawcy, podając datę jej spisania. Następnie odczytuje sporządzone pismo w obecności świadków. Pismo to powinno zostać podpisane przez samego spadkodawcę, dowódcę statku lub jego zastępcę oraz przez świadków. Jeżeli spadkodawca nie może podpisać pisma, w piśmie musi zostać podana przyczyna braku podpisu spadkodawcy, a jeżeli zachowanie tej formy nie jest możliwe, można sporządzić testament ustny.
• Testament wojskowy – ten rodzaj testamentu jest dostępny dla osób, które służą w wojsku. Szczegółowe zasady sporządzania, zmieniania i odwoływania testamentów wojskowych, a także zasady ich przechowywania i otwierania określa rozporządzenie Ministra Obrony Narodowej wydane w porozumieniu z Ministrem Sprawiedliwości. 

Jakie są różnice i podobieństwa między testamentem zwykłym a szczególnym?

Testamenty charakteryzują się dwoma podstawowymi odmiennościami względem testamentów zwykłych. Testament zwykły jest trwały, chyba że zostanie zmieniony lub odwołany. Testament szczególny jest ograniczony czasowo i traci moc po upływie sześciu miesięcy od ustania okoliczności, które uzasadniały jego sporządzenie, chyba że spadkodawca nie zmarł przed upływem tego terminu. Kolejną różnicę stanowią okoliczności sporządzenia testamentu, testamenty szczególne wymagają wystąpienia wyjątkowych sytuacji, w wypadku testamentu zwykłego nie są one konieczne. Podobieństwo pomiędzy testamentem zwykłym a szczególnym stanowi natomiast to, że przedstawiają one ostatnią wolę spadkodawcy.